HACCP - Təhlükə Analizi və Kritik Nəzarət Nöqtələri

HACCP nədir? Dünya əhalisinin sürətlə artdığı, təbii ehtiyatların tükəndiyi bir şəraitdə qida təhlükəsizliyi məsələsi daha kəskin şəkildə özünü biruzə verir. Hər bir dövlətin qarşısında duran ən vacib vəzifələrdən biri əhalinin təhlükəsiz qida məhsulları ilə etibarlı təminatıdır.

Hazırda dünyada qida təhlükəsizliyinin idarə edilməsi üçün ən çox istifadə olunan HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Point - Təhlükələrin Analizi və Kritik Nəzarət Nöqtələri) sistemidir. Bu sistem qida təhlükəsizliyinin idarə edilməsi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən, təhlükəli faktorların eyniləşdirilməsi, qiymətləndirilməsi və onlara nəzarət mexanizmidir.

Bu gün dünyanın aparıcı yeyinti müəssisələrinin əksəriyyəti öz məhsullarının təhlükəsizliyini təmin edən sistem kimi HACCP sistemini artıq tətbiq edir və ya tətbiqini planlaşdırır.

HACCP sisteminin başlanğıc vacib həlqəsi - məhsul istehsalı prosesinin analizi təhlükəli vəziyyətin yaranması ehtimalının qiymətləndirilməsi, riskin analizi, sahələrdə nəzarətin kritik nöqtələrinin təyini, məhsulun keyfiyyətinin pisləşməsi və ya xarab olması nöqteyi-nəzərindən ən çox təhlükə yaradır.

Bundan başqa nəzarət edilən göstəricilər, həmçinin istiqamətli və məhdud ölçüləri müəyyən edilir, nəzarət üsulları, korreksiya təsiri və nizamlama sisteminin buraxılışı seçilir.

Kritik nöqtələrə görə təhlükəliyin analiz sisteminin effektli tətbiqi üçün nəzarətin aparılması üçün ekspress üsulların istifadəsi, bioloji, fiziki və kimyəvi təhlükə riskinin qiymətləndirilməsi və identifikasiyası qida məhsulları istehsalının bütün mərhələlərində nəzərdə tutulur.

HACCP bir qayda olaraq müəssisələrin xüsusiyyətlərinə və istehsal texnologiyalarına əsasən qurulur, texlonoji proseslərdə baş verən dəyişikliklərə də uyğunlaşdırıla bilir.

HACCP-ın 7 əsas prinsipi

• İstehsal prosesinin hər bir mərhələsində yarana biləcək potensial təhlükələrin müəyyən edilməsi.
• Kritik nəzarət nöqtələrinin müəyyən olunması.
• Risklərin aradan qaldırılması və ya onların yaranma ehtimalının azaldılması, və ya təhlükənin minimal səviyyəyə salınmasına nəzarət edilə biləcek kritik nöqtələrin, prosedurların və ya əməliyyat addımlarının tapılması.
• Kritik nöqtələrin monitorinqini təmin edə biləcək kritik hədlərin təyin olunması.
• Müşahidə və təhlilin planlaşdırılması yolu ilə kritik nəzarət nöqtələri ilə bağlı monitorinq sisteminin tətbiqi.
• Monitorinq zamanı kritik nöqtələrdən hər hansı birinin nəzarətdən çıxdığının müəyyən edildiyi halda, sistem tərəfindən atılacaq addımların müəyyən edilməsi.
• HACCP sisteminin effektiv işləməsinin təminatı üçün əlavə müşahidə və təhlil də daxil olmaqla yoxlamaların aparılması.
• Yuxarıda göstərilən prinsiplərlə bağlı qaydalara riayət olunmasını əks etdirən bütün sənədlərin toplanması və onların işlək vəziyyətdə saxlanılması.

HACCP sistemi insan sağlamlığına və həyatına təhlükə yarada biləcək riskləri kifayət qədər azaldır.

HACCP sisteminin ən əsas üstünlüyü onun hazır məhsul üzərində deyil, istehsal mərhələsində yaranan səhvləri müəyyən etməsidir.

HACCP qida məhsullarının istehsalı zamanı yarana biləcək riskləri qabaqcadan müəyyən etməyə və məhsulun təhlükəsiz qaydada hazırlanmasına imkan verir.

HACCP sistemi nə üçün lazımdır?

HACCP sistemi qida təhlükəsizliyini təmin etmək üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən, təhlükəli faktorların eyniləşdirilməsi, qiymətləndirilməsi və onlara nəzarət mexanizminə nail olmaq, risklərin minimuma endirmək, təşkilatın fəaliyyətini qanunverici və normativ tələblərə uyğunlaşdırmaq üçün lazımdır.

HACCP sisteminin tətbiqi təşkilata hansı fayda və üstünlükləri təmin edir?

HACCP sisteminin tətbiqi:

• texnoloji prosesin bütün mərhələlərində qida məhsullarının təhlükəsizlik parametrlərini əhatə edən sistemli yanaşmaya nail olma imkanının yaranması;
• qida məhsullarının təhlükəsizliyinə təsir göstərən faktorlara nəzarət edilməsinin asanlaşması;
• ümumi istehsalda itkilərin və zay məhsulun payının azalması;
• istehsal edilən məhsula istehlakçılar tərəfindən etibarın artması;
• qabaqlayıcı fəaliyyətlərdən istifadə edilməsinin asanlaşması;
• istehsal edilən məhsulun rəqabətqabiliyyətliliyinin artması;
• investisiya baxımından təşkilatın cəlbediciliyinin artması;
• təhlükəsiz və keyfiyyətli məhsul istehsal edən təşkilat imicinin formalaşması;
• təşkilatın fəaliyyətinin qanunverici və normativ tələblərə uyğunlaşdırılması;
• xarici bazarlara giriş imkanlarının artması kimi fayda və üstünlükləri təmin edir.